Boekbespreking Als Alle Breinen Werken
Saskia Schepers begint haar boek Als Alle Breinen Werken (2023) met een uitleg van neurodiversiteit: elk brein is anders, wat leidt tot diversiteit in denken, communiceren en prikkelverwerking. Neurodiversiteit is een spectrum van neurotypische en neurodivergente breinen, waarbij de laatste vaak gelabeld worden als "afwijkend" of "lastig." Schepers benadrukt echter de waarde van neurodivergenten en pleit voor een maatschappij die hun talenten erkent en inzet.
Hoewel het boek specifiek over neurodivergentie op de werkvloer gaat, zijn de inzichten in dit boek breder van toepassing op alle organisaties waarin neurodivergente individuen hun weg moeten zien te vinden. Zo ook het onderwijs.
Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste deel onderzoekt Schepers of er wel een duidelijke grens bestaat tussen ‘normaal’ en ‘abnormaal.’ Ze stelt dat iedereen neurodivers is en dat voor alle manieren van denken, leren en verwerken ruimte moet zijn. Ze bespreekt hoe de conformiteitscultuur neurodivergente individuen beperkt, wat ook geldt voor hoogbegaafde leerlingen die vaak vastlopen door een mismatch met het schoolsysteem. In het onderwijs worden neurodivergente leerlingen vaak geconfronteerd met een systeem dat is ingericht voor de "gemiddelde denker," wat voor velen ongeschikt is. Dit kan volgens Schepers leiden tot gevoelens van minderwaardigheid en zelfs uitval.
In het tweede deel geeft Schepers handvatten voor het beter benutten van neurodivergente talenten, wat ook toepasbaar is in het onderwijs. Ze bespreekt onder andere het belang van autonomie, vertrouwen en het creëren van een omgeving die aansluit bij de behoeften van neurodivergente medewerkers of leerlingen.
Het PERMA-model uit de positieve psychologie wordt als hulpmiddel voorgesteld om gesprekken en evaluaties meer "breinvriendelijk" te maken. Het model schetst kenmerken van een persoon die opbloeit in de juiste context. De vijf pilaren zijn: positieve emoties, verbondenheid, relaties, betekenis, en vervulling. Dit model is “breinvriendelijk” in de zin dat het rekening houdt met de diversiteit aan neurotypen door te kijken naar wat specifiek voor het individu werkt. Dit model geeft dus niet alleen nuttige inzichten voor neurodivergente breinen maar voor alle breinen.
In het laatste deel van het boek worden verschillende neurotypen besproken, waaronder hoogbegaafdheid. Hoogbegaafde individuen kunnen op de werkvloer, net als in de schoolomgeving, obstakels tegenkomen zoals het missen van aansluiting, gebrek aan verbinding en conflictsituaties met autoriteit. Ze hebben doorgaans behoefte aan uitdagende problematiek en ruimte voor zelfstandigheid en creativiteit, of dat nu gaat over het onderwijs, de werkvloer, of de maatschappij in brede zin.
Schepers pleit voor een inclusieve benadering van neurodiversiteit, waarbij iedereen wordt ingezet op diens talenten in plaats van beoordeeld (of veroordeeld) om hun kwetsbaarheden. Ze benadrukt dat het onderwijs grote gelijkenissen vertoont met de barrières die neurodivergente medewerkers tegenkomen in hun latere werkleven, en dat het belangrijk is dat onderwijs blijft pionieren om te zoeken wat werkt als het gaat om neurodiversiteit.
Hoewel veel van de inzichten in Als Alle Breinen Werken niet per se revolutionair zijn, ligt de kracht van het boek juist in de manier waarop het vanzelfsprekende, maar vaak over het hoofd geziene inzichten onder de aandacht brengt. Het benadrukken van eenvoudige maar cruciale ideeën, zoals het bespreekbaar maken van de behoeften van neurodivergente individuen in plaats van aannames te doen, is verfrissend in zijn pragmatisme. De kritische bevraging van wat als ‘normaal’ wordt beschouwd, geeft het boek een filosofische diepgang die uitnodigt tot reflectie. Bovendien is het waardevol dat Schepers niet alleen theoretische inzichten biedt, maar deze aanvult met praktische werkvormen die gericht zijn op het optimaal benutten van talent. Dit maakt het boek een bruikbaar hulpmiddel voor zowel onderwijsprofessionals als leidinggevenden die willen bijdragen aan een inclusieve omgeving waarin iedereen kan floreren.
